Qəzzaya hücumun yaratdığı çat İsraili parçalayacaq?

İsrailin bu ayın əvvəlində Qəzzaya qarşı hərtərəfli müharibəyə nəzarət etmək üçün yaradılan yeni “birlik” hökuməti strategiya və məqsədlərlə bağlı fikir ayrılığına düşmüş kimi görünür. Baş nazir Benyamin Netanyahu ilə müharibə kabinetinin digər iki aparıcı generalı Benni Qantz və Yoav Gallant arasındakı gərginlik bu bölünməni genişləndirir və sıx məskunlaşan Fələstin anklavının çoxdan gözlənilən işğalı ilə bağlı çaşqınlıq yaradır.

Çatışmazlıq müharibə başlamazdan xeyli əvvəl ortaya çıxan şəxsi, hərbi, siyasi və ideoloji fikir ayrılıqlarından qaynaqlanır və çox güman ki, müharibə bitdikdən çox sonra da İsrail siyasətini formalaşdıracaq.

Netanyahu ilə ölkənin müharibə zamanı fövqəladə koalisiyasına qoşulmağa borclu olduqlarını hiss edən generallar arasında heç bir sevgi yoxdur. Xüsusən Netanyahu Likud partiyasını ifrat sağın dini fanatikləri ilə müttəfiq etdikdən və ölkənin əsas qanunlarını onun və fanatik tərəfdaşlarının maraqlarına uyğun olaraq yenidən yazmağa davam etdikdən sonra onlar uzun müddət veteran baş nazirə şübhə və nifrətlə yanaşdılar.

Qantz, Netanyahunun rəhbərlik etdiyi koalisiya hökumətinə qoşulmaq üçün öz böyük koalisiyasından axmaqcasına ayrıldığı, ancaq sonradan baş nazir tərəfindən xəyanət edildiyi 2020-ci il seçkilərindən bəri baş ona kin saxlamağa davam edir. Eyni şəkildə, Qallant, fanatik qanunvericilik gündəminin düzgünlüyünü və onun milli təhlükəsizliyə təsirlərini şübhə altına aldığı üçün 2023-cü ilin martında onu müdafiə naziri vəzifəsindən azad edən Netanyahuya qarşı kin saxlamağa davam edir. Netanyahu bir neçə həftə sonra ictimai təzyiq altında qərarını ləğv etsə də, ikisi də sülh əldə etmədilər.

Hərbi baxımdan generallar Netanyahuya və onun fanatik əlaltılarına inanmırlar. Onlar hesab edirlər ki, uğursuz baş nazir, müharibə zamanı liderə çevrilmiş Netanyahu, ölkənin təhlükəsizliyini təmin etməkdənsə, öz mirasını bərpa etməklə daha çox məşğuldur. Lakin baş nazir kimi onla “ilişib” qaldıqları üçün generallar onun ən fanatik nazirlərini “müharibə kabineti”ndən çıxarmaqla kifayətlənməli oldular.

Generallar və təhlükəsizlik rəhbərləri oktyabrın 7-də ölkənin hərbi və kəşfiyyat uğursuzluğuna görə məsuliyyəti öz üzərlərinə götürüblər və HƏMAS və Qəzzadan qisaslarını aldıqdan sonra onların tezliklə istefa verəcəkləri gözlənilir.

Beləliklə, generallar, xüsusən də, HƏMAS-ın hərbi imkanlarını məhv etmək və onun inzibati və siyasi strukturlarını dağıtmaq üçün aydın hərbi məqsədlər formalaşdırmaq istəyirlər.

Lakin Netanyahu 7 oktyabr fiaskosunda öz məsuliyyətini qəbul etməyib. Görünür, onun planı “uzun və ağrılı” müharibə aparmaq və Qəzzanın xarabalıqlarına toz çökdükdən sonra siyasi səhnədə müharibə qəhrəmanı kimi qalmaqdır.

Xəyalpərəst? Baş nazirin, o cümlədən öz partiyası daxilində də populyarlığının azaldığını nəzərə alsaq, elədir. Lakin Netanyahunun 7 oktyabr zərbəsinə səbəb olan meqalomaniyası o qədər şiddətlidir ki, o, ictimai rəyi dəyişdirmək və məsuliyyətdən yayınmaq üçün lazım olan müddətdə müharibəni uzatmaqdan çəkinməyəcək.

Eyni şəkildə, İsrailin işğalını dərinləşdirən və Fələstinin qəzəbini alovlandıran Netanyahu və onun fanatik müttəfiqləri, HƏMAS və onun rəhbərliyinin tamamilə məhv edilməsində israr edərək, müharibədən ictimai gözləntiləri artırdılar. Bu, əlbəttə ki, ABŞ-ın Əfqanıstanda 20 illik müharibədən sonra “Taliban”a qalib gələ bilmədiyi qədər real olmayan bir məqsəddir. Lakin bu qeyri-real məqsəd Netanyahu və komandasının müharibə başa çatdıqda milli istəklərini yerinə yetirməməkdə ordunu günahlandırmasını asanlaşdıracaq.

Fanatiklər həmçinin İsrailin 2005-ci ildə geri çəkildiyi Qəzzada qeyri-qanuni və olduqca problemli yəhudi yaşayış məntəqələrini yenidən qurmaq niyyətlərini açıqlayıblar.

Müharibənin sonu ilə bağlı bu fikir ayrılıqları işğal və ondan sonrakı şəhər müharibəsi ilə bağlı onsuz da mürəkkəb hesablamaları daha da çətinləşdirdi. Bu, yüz minlərlə olmasa da, yüzlərlə insan tələfatına səbəb olacaq və eyni zamanda şimalda Livan “Hizbullah”ına qarşı başqa bir cəbhə açaraq İsraili apokaliptik ssenariyə doğru sövq edə bilər.

Bura Qəzzanı işğal edərkən İsraili istənilən regional təsirlərdən qorumaq üçün Şərqi Aralıq dənizində iki təyyarədaşıyan gəmi yerləşdirməklə Birləşmiş Ştatları və onun gəmi diplomatiyasını da əlavə edək. Hansı ki, bu da İsrailin hesablamalarını və vaxt qrafiklərini daha da çətinləşdirir.

Heç bir tərəf Amerikaya qarşı düşmənçilik etmək istəmədiyi üçün onlar bir-birlərini təxirə salınmış quru hücumuna görə günahlandırırlar, son sorğulara görə, müəyyən bir son oyun olmasa da, israillilərin əksəriyyəti bunu dəstəkləyirlər. Nəhəng hərbi quruluşu ilə ifrat sağçı və fanatik dini düşərgə arasında dərinləşən uçurumun İsrail cəmiyyəti və siyasəti üçün geniş təsirləri olacaq.

Lakin fələstinlilər üçün İsrailin fələstinliləri “heyvan insanlar” adlandıran müharibə qızışdıran generalları ilə onların, xüsusən də İsrailin sadist bombardmanına və mühasirəsinə məruz qalanların qovulmasını tələb edən irqçi fanatikləri arasında fərq yoxdur.

Mərvan Bişara, “Əl Cəzirə”-nin baş siyasi analitiki.

Hazırladı: Nəzrin Cavadzadə